غنچه خشک گل محمدی از فراورده‌هایی است که تولید آن بدون صدمه به رنگ و کیفیت عطر و اسانس آن یکی از دغدغه‌های صنایع مرتبط است. در حال حاضر درصد زیادی از غنچه‌های گل محمدی به روش‌های مرسوم شامل خشک¬کردن غنچه در مقابل آفتاب و خشککردن غنچه در سایه در نقاط مختلف کشور خشک می‌شوند.
خشک کردن در سایه باعث طولانی شدن زمان خشک شدن و خشک نمودن در برابر آفتاب اگر چه زمان خشک شدن را کاهش می‌دهد ولی باعث کاهش خواص کیفی از جمله رنگ و کاهش اسانس محصول نهایی خواهد شد. در این پروژه، هشت تیمار خشککردن شامل پهن-کردن در سایه، خشککردن با خشککن خورشیدی مستقیم، خشککردن با خشککن خورشیدی غیرمستقیم، خشککردن با خشککن کابینتی با جریان هوای اجباری در دماهای 40، 50 و 60 درجه سلسیوس، خشککن تصعیدی و خشککن تحت خلاء در دمای50 درجه سلسیوس مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت.
در این راستا منحنی‌های سینتیکی خشک شدن محصول شامل منحنی تغییرات رطوبت در زمان و منحنی شدت خشکشدن تعیین شدند. نتایج نشان داد در مقایسه روش‌های محیطی، بیشترین شدت خشک شدن مربوط به خشککن خورشیدی غیرمستقیم و کمترین مربوط به خشک کردن در سایه می‌باشد. در روش‌های آزمایشگاهی، بیشترین شدت خشکشدن مربوط به خشککن کابینتی در دمای 60 درجه سلسیوس و کمترین شدت خشکشدن در خشککن تصعیدی بوده است.
خواص فیزیکی غنچه شامل ابعاد غنچه، شاخص‌های رنگ (Lab) و بافت؛ و خواص شیمیایی غنچه شامل ماده خشک، خاکستر، کل مواد جامد محلول، pH، اسیدیته قابل تیتراسیون، ویتامین C و فنل کل اندازه‌گیری شدند. آزمایش‌ها در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار انجام شد. داده‌ها با نرم‌افزار SAS مورد تجزیه واریانس یکطرفه قرار گرفت و میانگین داده‌ها با آزمون چنددامنه‌ای دانکن با هم مقایسه شدند. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار ویتامین C ، در غنچه خشک¬شده در خشککن کابینتی در دماهای 40 و 50 درجه سلسیوس و کمترین مقدار در خشک‌کن‌های تصعیدی و تحت خلاء بوده است.
بیشترین مقدار اسیدیته قابل تیتراسیون در غنچه گل محمدی خشک در روش آفتابی غیرمستقیم و کمترین در روش خشککردن تحت خلاء بود. غنچه‌های خشک شده با روش سایه و سپس روش هوای گرم با دماهای 40 و 50 درجه سلسیوس به-طور معنی‌داری بیشترین مقدار فنل کل را دارا بودند.
کمترین میزان فنل در روش خشک‌کن‌های تحت خلاء و سپس خورشیدی مستقیم، تصعیدی و خورشیدی غیرمستقیم به‌دست آمد. شاخص L*، دارای بالاترین میزان در گلبرگ¬های بیرونی و درونی در غنچه‌های خشک شده با روش تصعیدی و سپس خشککن نحت خلاء بود. این شاخص در خشککن کابینتی در دمای 60 درجه سلسیوس بیشتر از 50 درجه سلسیوس به‌دست آمد و نشانگر این است که طولانی‌تری شدن زمان فرایند در دمای 50 درجه سلسیوس باعث تیره‌تر شدن رنگ گلبرگ‌ها شده است.
بیشترین مقدار شاخص aدر گلبرگهای بیرونی غنچه‌های خشکشده با روش هوای گرم 50 درجه سلسیوس مشاهده شد. این شاخص در گلبرگهای درونی غنچه‌های خشکشده با روش خلاء، بعد از غنچه تازه دارای بیشترین مقدار بود. شاخص*b در گلبرگهای بیرونی و درونی غنچه‌های خشک شده با روش¬های آفتابی مستقیم، هوای گرم 50 درجه سلسیوس، آفتابی غیرمستقیم، سایه و تحت خلاء اختلاف معنی‌داری ندارد. از غنچه‌های خشک¬شده به روش تقطیر با آب، اسانس‌گیری به‌عمل آمد و پس از تعیین بازده اسانس غنچه خشکشده، جداسازی و شناسایی ترکیب‌های اسانس انجام شد. برای تعیین نوع و درصد اجزای تشکیل دهنده اسانس‌های به‌دست آمده، از دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل شده به طیف سنج جرمی (GC-MS) استفاده شد.
نتایج نشان داد که روش خشک کردن غنچه روی بازده و کیفیت اسانس غنچه گل محمدی اثر دارد. همچنین کیفیت اسانس به‌دست آمده در غنچه‌های خشکشده به روش‌های مختلف نشان داد که بیشترین مشابهت با اسانس غنچه‌های تازه، متعلق به اسانس غنچه‌هایی است که در سایه خشک شده‌اند. همچنین خشک¬کردن در خشککن کابینتی در دمای 40 درجه سلسیوس، بعد از سایه خشک بهترین شرایط را در کیفیت اسانس غنچه خشکشده ایجاد کرد
