ابومحمد» ملقب به حسن بن علی بن عسکری از فرزندان امام هادی (ع) است که به واسطه زندگی در منطقه نظامی و تحت نظر بودنشان توسط حکومت وقت به ایشان لقب «عسکری» دادند؛ البته این لقب برای امام هادی (ع) نیز هست، چراکه ایشان هم مانند فرزندنشان در حصر و تحت شدید امنیتی بودند

دوران امامت امام حسن عسکری علیه السلام یکی از سخت‌ترین دوران های امامت در بین ائمه اطهار علیهم السلام بود؛ ایشان محل سکونتشان در شهر نبود و سامرا که امروزه یکی از شهر‌های عراق محسوب می شود، به عنوان یک زندان و حصار به حساب می آمد و محل امامتشان یک پادگان نظامی بود.یکی از دلایل ایجاد شرایط امنیتی برای امام، پیدا کردن و همچنین از بین حضرت مهدی (عج) بود. کما اینکه در روز شهادت امام علیه السلام نیز نظامیان به خانه ایشان آمدند و سعی در پیدا کردن و از بین بردن حضرت صاحب الزمان داشتند کار مهم امام حسن عسکری علیه السلام در دوران امامت ایجاد شبکه اجتماعی بین شیعیان بود تا زمینه را برای ظهور مهیا کند. امام علیه السلام در آن شرایط سخت نتوانستند به راحتی تبلیغ کنند، اما یارانی در شهر‌های مختلف داشتند که از طریق آن‌ها کلام وحی را به اصحاب خاصه شان می رساندندشمنان تمام تلاش خود را در از بین بردن امام زمان (عج) به کار بستند. تمام سعی آن‌ها بر این بود که بالاترین شرایط امنیتی را برای امام حسن عسکری فراهم کنند؛ اما حضرت با عبادت و خلق نیکویی که داشتند، سعی در هدایت زندانیان داشته و حتی زندانبان‌های بسیاری از ایشان تبعیت می کردند. امام حسن عسکری (ع)، در سن ۲۸ سالگی به شهادت رسیدند و این در حالی است که به هنگام شهادت سه نشانه از امام زمان (عج) را بیان کردند؛ اولین نشانه اقامه نماز بر پیکر امام بود. دومین نشانه جویا شدن از نامه‌های اصحاب و سوم اینکه بداند داخل حمدان چیست.

همسر و فرزند امام یازدهم

طبق نقل مشهور، امام عسکری (ع) همسری اختیار نکرد و نسل وی تنها از طریق کنیزی ادامه یافت که مادر حضرت مهدی (ع) است. منابع، نام مادر امام مهدی (ع) را متعدد و مختلف ذکر کرده اند. در منابع آمده است، امام حسن عسکری (ع) خادمان و کنیزان متعدد رومی و صقلایی و ترک داشت و شاید این اختلاف در نام مادر امام زمان، از سویی به سبب تعدد کنیزان و از سوی دیگر به منظور پنهان نگاه داشتن تولد امام مهدی (ع) بوده است.بر اساس غالب منابع شیعه و سنی، تنها فرزند آن حضرت، امام زمان (عج) مسمّا به «محمد» است. درباره فرزندان حضرت، اقوال دیگری هم وجود دارد. برخی او را دارای ۳ پسر و ۳ دختر شمرده اند. خصیبی افزون بر امام مهدی (عج) از دو دختر به نام‌های فاطمه و دلاله نام برده، و ابن ابی الثلج افزون بر آن امام، پسری به نام موسی و دو دختر به نام‌های فاطمه و عایشه (یا ام موسی) را برشمرده است؛ اما در برخی کتب انساب، نام‌های ذکر شده، خواهران و برادران امام حسن عسکری (ع) هستند که شاید با فرزندان او خلط شده اند.

شرایط سیاسی دوران امام حسن عسکری (ع(

دوره امامت امام عسکری همزمان با سه خلیفه عباسی بود: معتز عباسی (۲۵۲-۲۵۵ق)، مهتدی (۲۵۵-۲۵۶ق) و معتمد (۲۵۶-۲۷۹ق). در دوره زندگی امام عسکری (ع)، دستگاه عباسی به ابزار دستی برای امیران رقیب تبدیل شده بود و بخصوص فرماندهان نظامی ترک نقش مؤثری در نظام حکومتی داشتند. شاید نخستین موضع سیاسی ثبت شده در زندگی امام حسن عسکری (ع) مربوط به زمانی باشد که امام حدود ۲۰ سال داشت و پدرش هنوز زنده بود. ایشان در نامه ای به عبدالله بن عبدالله بن طاهر (از امیران صاحب نفوذ در دستگاه عباسی که از دشمنان مستعین، خلیفه وقت به شمار می آمد)، خلیفه را فردی طغیانگر خواند و ساقط شدن او را از خدا خواست. این ماجرا چند روز پیش از سقوط مستعین بود.پس از قتل مستعین، دشمن او معتز به قدرت رسید و با توجه به اطلاع احتمالی از موضع امام حسن عسکری (ع) نسبت به خلیفه مقتول، در آغاز حکومتش نسبت به آن حضرت و پدرش (حداقل در ظاهر) رفتار خصومت آمیزی نداشت. پس از شهادت امام هادی و جانشینی امام عسکری نیز شواهد حکایت از آن دارد که با وجود محدودیت‌هایی که برای فعالیت‌های ایشان اعمال می شده، امام از آزادی نسبی برخوردار بوده است. برخی از ملاقات‌های حضرت با شیعیان در اوایل امامت خود، این مسئله را تایید می کند. اما پس از گذشت یک سال، خلیفه به امام بدگمان شد و در سال ۲۵۵ق. ایشان را زندانی کرد. امام در دوره یک ساله خلیفه بعدی (مهتدی) نیز همچنان در زندان بود.

با آغاز خلافت معتمد (۲۵۶ق) که با قیام‌های شیعی رو به رو بود، امام از زندان آزاد شد و بار دیگر به سازماندهی اجتماعی و مالی امامیه اهتمام ورزید. این نقش فعال امام، آن هم در پایتخت دولت عباسی، بار دیگر دستگاه خلافت را نگران کرد. در صفر سال ۲۶۰ق امام به دستور معتمد به زندان افتاد و شخص خلیفه روزانه اخبار مربوط به امام را پیگیری می کرد. یک ماه بعد امام از زندان آزاد شد، ولی تحت الحفظ به خانه حسن بن سهل (وزیر مامون) در نزدیکی شهر واسط منتقل شد.